‘โปรตีนจากนมวัว’ รับบทสำคัญตอบโจทย์โภชนาการ รับมือสังคมสูงวัยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพและนักโภชนาการชั้นนำระดับโลกและในภูมิภาคเข้าร่วมงานประชุม U.S. Dairy Nutrition Conference ที่กรุงเทพฯ เพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลเกี่ยวกับโปรตีนจากผลงานวิจัยล่าสุด ชี้ให้เห็นถึงศักยภาพของโปรตีนจากนมวัวที่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์รองรับแต่ยังไม่ได้นำคุณประโยชน์มาใช้อย่างเต็มที่ เพื่อตอบโจทย์ความท้าทายและรับมือปัญหาสุขภาพที่เพิ่มสูงขึ้นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ การประชุมครั้งนี้จัดโดยสภาเพื่อการส่งออกผลิตภัณฑ์นมแห่งสหรัฐอเมริกา (U.S. Dairy Export Council: USDEC) มีผู้เข้าร่วมกว่า 130 คน ครอบคลุมนักโภชนาการ นักกำหนดอาหาร ผู้แทนสมาคมวิชาการ ตลอดจนบุคลากรด้านสุขภาพจากหลากหลายสาขา รวมทั้งโรงพยาบาลและโภชนาการการกีฬา มีเป้าหมายเพื่อแปลงองค์ความรู้ด้านโภชนาการของโปรตีนจากนมวัวที่ขยายเพิ่มขึ้น ไปสู่การปฏิบัติที่ทำได้จริง เข้ากับบริบทของภูมิภาค ช่วยแก้ปัญหาและส่งเสริมสุขภาพของประชากรอาเซียน

อาเซียนกำลังเผชิญกับภาระด้านโภชนาการทั้งสามมิติ ทุพโภชนาการ (undernutrition) โภชนาการเกิน (overnutrition) และภาวะขาดสมดุลวิตามินและแร่ธาตุ (micronutrient deficiency) พร้อมกับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นจากโรคอ้วน เบาหวานชนิดที่ 2 และภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อย (sarcopenia) ซึ่งหมายถึงการสูญเสียมวลและความแข็งแรงของกล้ามเนื้อเมื่ออายุมากขึ้น การประชุมครั้งนี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในสภาวะการณ์ดังกล่าว เพื่อช่วยกันหาทาง ออกด้านโภชนาการให้สอดคล้องและได้ผลกับบริบทของภูมิภาค โดยเน้นบทบาทสำคัญของโปรตีน ทบทวนองค์ความรู้เรื่องปริมาณโปรตีนและรูปแบบการบริโภคที่แนะนำ และที่สำคัญ ต้องแยกแยะ ‘คุณภาพโปรตีน’ รวมทั้งเข้าใจความต้องการโปรตีนที่เพิ่มขึ้นของประชากรบางกลุ่ม เช่น ผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ

‘คุณภาพโปรตีน’ เรื่องสำคัญ

ประเด็นสำคัญตลอดการประชุมคือ ‘โปรตีนแต่ละชนิดไม่ได้มีคุณภาพเท่ากัน’ และประชากรจำนวนมากในอาเซียนได้รับโปรตีนไม่เพียงพอ

รองศาสตราจารย์ ดร.วันทนีย์ เกรียงสินยศ สถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวว่า “ประเทศไทยถือว่าโชคดีที่มีแหล่งโปรตีนหลากหลาย แต่มักถูกมองข้าม ‘คุณภาพของโปรตีน’ หากสามารถสร้างความเข้าใจและให้ความรู้เกี่ยวกับโปรตีนจากนมวัวซึ่งเป็นโปรตีนที่สมบูรณ์ครบถ้วน มีกรดอะมิโนจำเป็นครบทั้ง 9 ชนิดที่ร่างกายสร้างเองไม่ได้ จะช่วยปิดช่องว่างและแก้ปัญหาได้ เพราะช่วยสร้างเสริมความแข็งแรง การเคลื่อนไหว และยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้สูงวัยได้”

โปรตีนจากนมวัวถือเป็นแหล่งโปรตีนคุณภาพสูง มีคุณค่าทางโภชนาการ โปรตีนจากเวย์ นม และเคซีน จัดอยู่ในระดับสูงสุดหรือเกือบสูงสุดของมาตรฐานการประเมินคุณภาพโปรตีนมาโดยตลอดสามารถย่อยและดูดซึมได้ง่าย แตกต่างอย่างมากจากแหล่งโปรตีนจากพืชหลายชนิด โดยเฉพาะกล่มที่ไม่ใช่ถั่วเหลือง

ดร. พอล เจ มูแกน ประจำสถาบันริดเดทและมหาวิทยาลัยแมสซีย์ ประเทศนิวซีแลนด์ กล่าวว่า “หลายคนมักให้ความสำคัญกับ ‘ปริมาณโปรตีน’ ที่บริโภค แต่ละเลยข้อเท็จจริงที่ว่า ‘โปรตีนที่ได้รับนั้น ร่างกายสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้มากแค่ไหน’ นี่จึงเป็นเหตุผลที่คุณภาพโปรตีนมีความสำคัญ โปรตีนจากนมวัวได้คะแนนลำดับสูงอย่างต่อเนื่องตามเกณฑ์ DIAAS (Digestible Indispensable Amino Acid Score) ซึ่งถือเป็นมาตรฐานระดับดีเยี่ยมสำหรับการประเมินความสามารถของโปรตีนในการส่งมอบกรดอะมิโนจำเป็น ประเด็นนี้มีความสำคัญต่อกลุ่มเปราะบาง เช่น ผู้สูงอายุ ที่ถูกเข้าใจผิดว่าต้องการโปรตีนน้อยกว่าความเป็นจริง การเข้าถึงแหล่งโปรตีนคุณภาพสูงและย่อยง่ายจึงไม่ได้เป็นเพียงเรื่องโภชนาการที่ดี แต่เป็นประเด็นสำคัญด้านสาธารณสุขอีกด้วย”

การบริโภคโปรตีนให้ได้ประสิทธิภาพสูงสุดในทุกช่วงวัย

ความต้องการโปรตีนเปลี่ยนแปลงไปตามช่วงชีวิต ตั้งแต่เสริมสร้างการเจริญเติบโตและพัฒนาการทางสมองในเด็ก ช่วยปรับสมดุลองค์ประกอบร่างกายในผู้ใหญ่ระหว่างการลดน้ำหนัก ไปจนถึงการรักษามวลกล้ามเนื้อและการทำงานของร่างกายในกลุ่มผู้สูงอายุ และในความเป็นจริง ประชากรจำนวนมากในภูมิภาคไม่ได้บริโภคโปรตีนอย่างเหมาะสม ทั้งในด้านปริมาณ คุณภาพ และช่วงเวลา

ดร. แดเนียล มัวร์ อาจารย์ประจำคณะการศึกษากายภาพและการเคลื่อนไหว มหาวิทยาลัยโตรอนโต อธิบายว่า “กล้ามเนื้อไม่ได้มีบทบาทเพียงสร้างความแข็งแรง แต่ยังเป็นเนื้อเยื่อสำคัญที่เกี่ยวข้องกับระบบเผาผลาญ ช่วยให้เคลื่อนไหวได้อย่างคล่องตัว และรักษาความแข็งแรงของกระดูก การดูแลกล้ามเนื้อให้ทำงานได้เต็มประสิทธิภาพ ควรเริ่มจากการบริโภคโปรตีนคุณภาพสูงประมาณ 0.3 กรัมต่อน้ำหนักตัวหนึ่งกิโลกรัมต่อมื้อ และกระจายอย่างสมดุลในมื้ออาหารหลักทั้งสามมื้อตลอดวัน เพื่อสนับสนุนการสังเคราะห์โปรตีนในกล้ามเนื้อได้มากขึ้น ซึ่งโปรตีนจากสัตว์ โดยเฉพาะโปรตีนจากนม มีคุณประโยชน์ในการเสริมสร้างและรักษามวลกล้ามเนื้อ งานวิจัยยังยืนยันว่า การบริโภคโปรตีนจากนมอย่างสม่ำเสมอในปริมาณเหมาะสม ช่วยสนับสนุนการเจริญเติบโตของกล้ามเนื้อในเด็กที่มีกิจกรรมทางกายสูงได้อย่างชัดเจน”

ศาสตราจารย์ ดร. ซาโตชิ ฟูจิตะ คณะการกีฬาและวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยริทสึเมคัง ประเทศญี่ปุ่น กล่าวว่า “ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงสู่สังคมสูงวัย การรักษามวลกล้ามเนื้อไม่ใช่แค่เรื่องการออกกำลังกาย แต่เป็นปัจจัยสำคัญในการรักษาความเป็นอิสระและคุณภาพชีวิตที่ดี”

ดร. ฟูจิตะ กล่าวเสริมว่า “งานวิจัยในญี่ปุ่นและหลายประเทศชี้ว่า การบริโภคโปรตีนคุณภาพสูงอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะจากแหล่งที่อุดมด้วยกรดอะมิโนลิวซีน (leucine) ร่วมกับการออกกำลังกายแบบแรงต้าน (resistance exercise) สามารถช่วยชะลอการสูญเสียมวลกล้ามเนื้อที่เกิดขึ้นตามวัย และคงความสามารถในการเคลื่อนไหวได้ โดยเฉพาะอาหารเช้าซึ่งมักมีสัดส่วนคาร์โบไฮเดรตสูง ถือเป็นช่วงเวลาสำคัญในการเพิ่มปริมาณโปรตีน เพื่อช่วยส่งเสริมการรักษามวลกล้ามเนื้อตั้งแต่เริ่มวัน”

โปรตีนจากนม: ประโยชน์ที่เหนือกว่ากล้ามเนื้อ สู่สุขภาพของระบบเผาผลาญ

งานวิจัยล่าสุดที่นำเสนอในงานประชุมชี้ว่าโปรตีนมีประโยชน์มากกว่าการคงมวลกล้ามเนื้อ เพราะช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ลดความเสี่ยงการเกิดโรคเบาหวาน และช่วยแก้ปัญหาภาวะกลืนลำบากจากการสูญเสียมวลกล้ามเนื้อ (sarcopenic dysphagia) ซึ่งมักพบได้ในผู้สูงอายุ

ดร. กาลพานา บาสคาราน รองผู้อำนวยการฝ่ายเครือข่ายความร่วมมือและหัวหน้าหน่วยวิจัยดัชนีน้ำตาล วิทยาลัยเทมาเส็กโพลีเทคนิค ประเทศสิงคโปร์ กล่าวว่า “ถึงเวลาที่ต้องเลิกมองโปรตีนจากนมวัวว่าเป็นเพียงสารอาหารสำหรับสร้างกล้ามเนื้อ แต่สามารถเอาไปผสมในอาหารในชีวิตประจำวัน ทำให้อาหารมีค่าดัชนีน้ำตาลต่ำ (Low GI) และช่วยเพิ่มโปรตีน ถือเป็นทั้งสิ่งจำเป็นและโอกาส งานวิจัยเบื้องต้นของเราพบว่า สามารถพัฒนาอาหารรสชาติอร่อยที่เหมาะกับผู้บริโภคในภูมิภาค เช่น คุกกี้โปรตีนรสมะพร้าวใบเตย และสเปรดงาดำเสริมโปรตีน โดยใช้เวย์โปรตีนไอโซเลต ซึ่งช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ให้สูงขึ้นอย่างรวดเร็วหลังมื้ออาหาร เป้าหมายจึงไม่ใช่เพียงตอบโจทย์ด้านโภชนาการเท่านั้น แต่เพื่อสร้างโอกาสให้ผู้คนมีชีวิตที่แข็งแรงและยืนยาว”

โซลูชั่นบนพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์ เพื่อสุขภาพประชากรเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ผลการวิจัยผู้บริโภคที่จัดทำโดยสภา USDEC ในปี 2566 พบว่า 88% ของผู้ตอบแบบสำรวจในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ยอมรับว่าจำเป็นต้องปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตเพื่อเตรียมรับมือกับวัยสูงอายุ และ 82% เชื่อว่าสามารถป้องกันความเสื่อมถอยของสุขภาพตามวัยได้ ที่สำคัญ กว่า 70% พร้อมจ่ายเงินเพิ่มเพื่อทางเลือกอาหารที่ดีต่อสุขภาพและมีโปรตีนสูง สะท้อนความต้องการสินค้าที่ผสานคุณค่าทางโภชนาการเข้ากับรสชาติที่คุ้นเคย

อีกไฮไลต์สำคัญของการประชุมครั้งนี้คือ ‘U.S. Dairy Protein Innovation Showcase’ เป็นการจัดแสดงสาธิตอาหารและเครื่องดื่มที่ใช้ส่วนผสมจากนมวัวสหรัฐฯ นำเสนอไอเดียนวัตกรรมอาหารที่ทั้งน่าสนใจและเข้ากับรสชาติที่คุ้นเคยของผู้บริโภคในภูมิภาค อาทิ เครื่องดื่มม็อกเทลชื่อ Tangy Yuzu Proteina Colada และแพนเค้กมะพร้าวสไตล์ไทยเสริมโปรตีนจากเวย์โปรตีนของสหรัฐฯ ไปจนถึงการจัดแสดงเปรียบเทียบคุณภาพโปรตีน และตัวอย่างผลิตภัณฑ์ที่พร้อมต่อยอดสู่การผลิตเชิงพาณิชย์ โดยงานนี้เน้นย้ำว่า ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่ดี ต้องสามารถแปลงไปเป็นอาหารที่ยอดเยี่ยมและสุขภาพที่ดีขึ้นของผู้คนได้

คุณดาห์ลี กาซาเลย์ ผู้อำนวยการประจำภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ สภาเพื่อการส่งออกผลิตภัณฑ์นมแห่งสหรัฐอเมริกา (USDEC) กล่าวถึงวัตถุประสงค์ของงานประชุม U.S. Dairy Nutrition Conference ว่า “สภาฯ ไม่ได้ต้องการเพียงแค่นำเสนอข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ แต่พวกเราต้องการส่งเสริมความร่วมมือ ไม่ว่าจะเป็นการทำงานร่วมกับนักโภชนาการในอาเซียนหรือกับผู้ประกอบการที่พัฒนานวัตกรรมอาหารและเครื่องดื่ม เป้าหมายสำคัญก็คือการต่อยอดงานวิจัยไปสู่วิธีแก้ปัญหาที่ทำได้จริง เพื่อสุขภาพที่ดีและอายุที่ยืนยาวของผู้คน”